Cybersecurity 101: Mea e Manaomia ona E Iloa!

[Lisi o Mataupu]

 

[Faamatalaga Vave / Faauigaga]*

Cybersecurity: “faiga na faia e puipuia ai se komepiuta po o se komepiuta (pei o luga ole Initaneti) mai le avanoa e le faatagaina po o se osofaʻiga”
phishing: “se faiga taufaavalea lea e faaseseina ai se tagata o loo faaaogaina le Initoneti (e pei o se i-meli taufaasese) e faailoa ai le tagata lava ia pe le faalauaiteleina. faʻamatalaga lea e mafai e le tagata taufaavalea ona faaaoga faasolitulafono”
Te'ena-o-au'aunaga osofa'iga (DDoS): "se osofaʻiga i luga ole laiga lea e taumafai ai le tagata solitulafono e faʻaogaina se masini poʻo se punaoa fesoʻotaʻiga e le maua e ana tagata faʻamoemoe e ala i se taimi le tumau pe faʻalavelaveina auaunaga a se talimalo e fesoʻotaʻi i luga ole Initaneti"
Social Engineering: "le faʻaogaina o le mafaufau o tagata, mafua ai ona latou faia ni gaioiga poʻo le faʻaalia o faʻamatalaga faalilolilo i tagata solitulafono"
Fa'amatalaga fa'amatalaga tatala (OSINT): “fa'amatalaga na aoina mai fa'amatalaga fa'alaua'itele e fa'aaoga i se fa'amatalaga atamai, e pei o se su'esu'ega po'o se au'ili'iliga o se mataupu fa'apitoa"
* faauigaga e maua mai https://www.merriam-webster.com/ & https://wikipedia.org/

 

O le a le Cybersecurity?

Faatasi ai ma le televave o le tuputupu aʻe o tekonolosi komepiuta i nai tausaga ua tuanaʻi, e toʻatele tagata ua amata ona popole e uiga i le saogalemu i luga ole laiga ma le saogalemu ole initaneti atoa. Aemaise lava, e masani ona faigata i tagata fa'aoga ona siaki o latou tulagavae faakomepiuta i taimi uma, ma e masani ona le iloa e tagata ma e le o nofouta i taimi uma i tulaga lamatia o le initaneti. 

 

Cybersecurity ose matata o fa'akomepiuta fa'asaienisi e taula'i i le puipuia o komepiuta, tagata fa'aoga, ma le initaneti mai fa'alavelave saogalemu e ono avea ma fa'amata'u i fa'amatalaga a tagata fa'aoga ma le fa'amaoni o faiga pe a fa'aogaina e tagata leaga i luga ole laiga. Cybersecurity ose fa'atupula'ia fa'avavevave, e le gata i le taua ma le numera o galuega, ma o lo'o fa'aauau pea ona avea o se matā'upu taua mo le lumana'i va'aia o le initaneti ma le vaitau fa'atekinolosi.

 

Aisea e taua ai le Cybersecurity?

I le 2019, e tusa ai ma le International Telecommunications Union (ITU), e tusa ma le afa o le faitau aofaʻi o le lalolagi e 7.75 piliona tagata na faʻaogaina le initaneti. 

 

E saʻo - e tusa ma le 4.1 piliona tagata o loʻo faʻaaogaina le initaneti io latou olaga i aso uma, pe o le puʻeina o latou ata tifaga ma ata TV e sili ona fiafia i ai, faigaluega mo a latou galuega, auai i talanoaga ma tagata ese i luga o le initaneti, taʻalo a latou taaloga vitio e sili ona fiafia i ai. & talatalanoa ma uo, faia o su'esu'ega fa'alea'oa'oga ma mataupu, po'o so'o se mea i luga ole initaneti. 

 

Ua fetuutuunai tagata i se olaga e matua aafia lava i mataupu i luga o le initaneti, ma e leai se masalosalo o loo i ai tagata taʻavale ma tagata leaga o loʻo suʻe ni mea faigofie i luga o le initaneti o tagata faʻaoga initaneti. 

 

O tagata faigaluega Cybersecurity o loʻo faʻamoemoe e puipuia le initaneti mai tagata taʻavale ma tagata leaga e ala i le suʻesuʻeina faifaipea ma le suʻesuʻeina o faʻafitauli i faiga komepiuta ma polokalama faakomepiuta, faʻapea foʻi ma le logoina o tagata faʻapipiʻi polokalame ma tagata faʻaaogaina e uiga i nei faʻafitauli taua e fesoʻotaʻi ma le saogalemu, aʻo leʻi oʻo atu i lima o tagata leaga. tagata fai ata tifaga.

 

 

 

 

 

 

 

 

E Fa'afefea ona Aafia A'u e le Cybersecurity?

I le avea ai o se tagata e faʻaaogaina, o aʻafiaga o faʻafitauli faʻaletonu ma osofaʻiga e mafai ona lagona uma tuusao ma tuusaʻo

phishing taumafaiga ma faiga taufaavalea e matua iloga lava i luga o le initaneti, ma e mafai ona faigofie ona faasese tagata e ono le iloa pe iloa foi ia faiga taufaasese ma maunu. O upu fa'aigoa ma le puipuiga o teugatupe e masani ona a'afia ai tagata fa'aoga, e o'o atu ai i fa'afitauli e pei o le fa'aseseina o fa'amatalaga, gaoi faletupe, ma isi ituaiga o lamatiaga. 

 

Cybersecurity o loʻo i ai le malosi e lapataia ai tagata faʻauʻu e uiga i nei ituaiga o tulaga, ma e mafai ona vave taofia nei ituaiga o osofaʻiga aʻo leʻi oʻo i le tagata faʻaaogaina. A'o na'o nai fa'ata'ita'iga ia o tonu aafiaga ole cybersecurity, e tele naua leai a'afiaga - mo se fa'ata'ita'iga, soliga fa'aupuga ma fa'afitauli o atina'e a le kamupani e le o se mea sese a le tagata fa'aoga, ae e mafai ona a'afia ai fa'amatalaga patino a le tagata fa'aoga ma le i ai i luga ole laiga fa'atasi. 

 

Cybersecurity o loʻo faʻamoemoe e puipuia nei ituaiga o faʻafitauli i se atinaʻe ma pisinisi, nai lo le tulaga o tagata faʻaoga.

 

 

Cybersecurity 101 – Autu

O le isi, o le a tatou vaʻavaʻai i mataupu eseese e fesoʻotaʻi ma cybersecurity, ma o le a matou faʻamatalaina pe aisea e taua ai i latou e faʻatatau i tagata faʻaoga ma le komepiuta atoa.

 

 

INITANETI / AO / SAOLIOGA FAATAU


Ole initaneti & 'au'aunaga ao o 'au'aunaga e masani ona fa'aogaina ile initaneti. O le fa'aogaina o upu fa'aigoa ma le fa'aaogaina o teugatupe o se mea e tupu i aso uma, e mafua ai le fa'aleagaina tele i tagata fa'aoga i faiga e pei o le gaoi fa'asinomaga, fa'asesega i faletupe, ma e o'o lava i fa'aleagaina o ala o feso'ota'iga. E leai se eseesega o le ao - e mafai e tagata osofaʻi ona maua avanoa i au faila patino ma faʻamatalaga pe a latou maua le avanoa i lau teugatupe, faʻatasi ai ma au imeli ma isi faʻamatalaga patino o loʻo teuina i luga ole laiga. O soliga o le saogalemu o feso'otaiga e le afaina sa'o ai tagata e fa'aaogaina, ae e mafai ona fa'aleagaina ai pisinisi ma kamupani laiti, e aofia ai ae le fa'atapula'aina i fa'amaumauga tu'ufa'atasi, fa'alilolilo fa'alilolilo a kamupani, ma isi fa'afitauli tau pisinisi e ono a'afia fa'atasi ai tagata fa'aoga e pei o oe. 

 

 

IOT & SAULOIGA AIGA


Aʻo faʻagasolo malie atu aiga i tekinolosi fou ma faʻafouga, ua amata ona faʻalagolago le tele o meafale i luga o fesoʻotaʻiga i totonu (o le mea lea o le faaupuga "Initaneti o Mea", poʻo le IoT), e oʻo atu ai i le tele o faʻafitauli ma osofaʻiga vec e mafai ona fesoasoani i tagata osofaʻi e maua le avanoa. i mea faigaluega a le fale, e pei o le puipuiga o le fale, loka atamai, mea pu'eata saogalemu, fa'amama vevela, ma e o'o lava i lomitusi.

 

 

 

 

 

SPAM, SOCIAL ENGINEERING & PHISHING


O le faʻaofiina o laupapa feʻau i luga ole laiga, faʻasalalauga, ma faʻasalalauga faʻasalalauga i luga ole initaneti faʻaonaponei ua mafua ai ona aumaia le tele o tautalaga inoino, spam, ma feʻau troll i luga ole initaneti. Va'ai i tua atu o nei fe'au le afaina, o le tele ma le tele o taimi o agafesootai togafiti ma phishing tagata fa'aoga ua fa'asalalauina fo'i i le lalolagi atoa le upegatafa'ilagi, fa'atagaina tagata osofa'i e fa'atatau i tagata e tau le iloa ma vaivai o le sosaiete, ma i'u ai i tulaga mata'utia o le gaoi fa'asinomaga, faiga tau fa'asese tupe, ma le fa'aleagaina lautele i luga oa latou talaaga i luga o le initaneti.

 

 

 

iʻuga

I totonu o lenei tusiga, sa matou talanoaina faʻavae autu o le cybersecurity, suʻesuʻeina le tele o mataupu eseese e fesoʻotaʻi ma cybersecurity, ma vaʻavaʻai pe faʻafefea ona aʻafia i tatou e le cybersecurity, ma mea e mafai ona tatou faia e puipuia ai i tatou mai ituaiga eseese o faʻamataʻu cybersecurity. Ou te faʻamoemoe ua e aʻoaʻoina se mea fou e uiga i le cybersecurity pe a uma ona e faitauina lenei tusiga, ma manatua e te nofo saogalemu i luga ole laiga!

 

Mo nisi faʻamatalaga, ia mautinoa e siaki la matou YouTube auala, lea matou te fa'apipi'i ai mea fa'akomepiuta masani i luga ole laiga. E mafai foi ona e mauaina i matou i luga Facebook, Twitter, ma LinkedIn.

 

 

[Punaoa]